نکات درس دینی اول متوسطه

آیات درس پانزدهم:

سوره ی جمعه آیه ی 10:

فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿10﴾

و چون نماز گزارده شد در [روى] زمين پراكنده گرديد و فضل خدا را جويا شويد و خدا را بسيار ياد كنيد باشد كه شما رستگار گرديد (10)

پیام آیه:

1- دنیا طلبی شما نباید همراه با غفلت از یاد الهی باشد.(وابتغوا من فضل الله واذکرواالله کثیراً)

2- در رسیدن و دستیابی به کمال،یه کم قانع نشوید.(واذکرواالله کثیراً)

3- اسلام هم خواهان کیفیّت است،(فی صلوتهم خاشعون)و هم به دنبال کمّیت.(واذکرواالله کثیراً)

زخرف آیه ی 36:

وَمَن يَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ ﴿36﴾

و هر كس از ياد [خداى] رحمان دل بگرداند بر او شيطانى مى‏گماريم تا براى وى دمسازى باشد (36)

پیام آیه:

1- سلطه شيطان در اثر اعمال خود ماست. «و من يعش... نقيّض»

2- دل يا جاى رحمن است يا شيطان. «و من يعش عن ذكر الرّحمن نقيض له شيطاناً»

3- كيفر روى گردانى از سرچشمه رحمت، بندگى شيطان سلطه‏گر است. «فهو له قرين»

طه آیه ی 14:

إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي ﴿14﴾

منم من خدايى كه جز من خدايى نيست پس مرا پرستش كن و به ياد من نماز برپا دار (14)

پیام آیه:

  1- از آداب گفتگو، معرفى خود است. «اِنّنى انَا اللّه»

 2- در نظام الهى، شناخت، اساس عمل است. «اِنّنى انَا اللّه - فاعبدنى»

 3 - شناخت اصول دين، بر انجام فروع دين مقدّم است. «لااله الاّ انَا فاعبدنى»

 توحيد نظرى مقدّم بر توحيد عملى است. «اِنّنى انَا اللّه - فاعبدنى»

 4- عبادت بايد خالصانه باشد. ارزش عبادت به ميزان خلوص آن است. «فاعبدنى»

 5- توحيد در رأس همه عقايد و نماز در رأس همه عبادات است. «لااله الاّ انا، فاعبدنى و أقم الصّلوة»

 6 - نماز، اوّلين دستور كار و برنامه‏ى عملى انبياست. «أقِم الصّلوة»

 7- نماز، در اديان ديگر نيز بوده است. «أقم الصّلوة»

 8- هدف از اقامه نماز، تنها رعايت قالب آن نيست، بلكه توجّه به قلب آن، يعنى احساس حضور است. «أقم الصّلوة لذكرى»

  9- برپايى نماز به خاطر ياد اوست، «أقم الصّلوة لذكرى» و ياد او موجب آرامش دلهاست. «الا بذكر اللّه تَطمئنّ القلوب» <538>  چنانكه ياد ما از خدا، سبب ياد خدا از ماست. «اُذكرونى اَذكركم» <539> 

إسراء آیه ی 44

تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا ﴿44﴾

آسمانهاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست او را تسبيح مى‏گويند و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش تسبيح او مى‏گويد ولى شما تسبيح آنها را درنمى‏يابيد به راستى كه او همواره بردبار [و] آمرزنده است (44)

پیام آیه:

1- همه‏ى هستى خدا را تسبيح مى‏گويند، پس چرا انسان از اين كاروان عقب بماند. «تسبّح له السموات...»

 2- در آسمان‏ها نيز موجودات زنده و با شعور هست. «مَن فيهنّ»

 3- تسبيح هستى، همراه با حمد و ستايش است. «يسبّح بحمده»

 4- بعضى صداها را ممكن است بشنويم، امّا نمى‏فهميم كه تسبيح است. «لاتفقهون تسبيحهم»

 5 - همه‏ى هستى شعور دارند، ولى اطلاعات انسان از هستى ناقص است. «اِن من شى‏ءٍ الاّ يسبّح... لا تفقهون»

 6- حقايق، از غير اهلش پوشيده است. «لا تفقهون تسبيحهم»

 7- تحمّل عقايد خرافى و سخنان ناروا، برخاسته از حلم و بردبارى خداست. «عمّا يقولون... حليماً غفوراً» اگر برگشتيم حتماً او مى‏بخشد.

سبأ آیه ی1

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ﴿1﴾

سپاس خدايى را كه آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست و در آخرت [نيز] سپاس از آن اوست و هم اوست‏سنجيده‏كار آگاه (1)

 پیام آیه: 

1- چگونگى حمد خدا را از خدا بياموزيم. (الحمدلله الّذي...)

2- ستايش‏ها بايد در برابر كمال و قدرت و مالکيّت و آگاهى و حكمت باشد.

(الّذي له ما فى السموات و...)

3- در دنيا غير خداوند نيز ستايش مى‏شود، ولى در آخرت ستايش مخصوص

اوست. (و له الحمد فى الاخره)

4- ستايش او در حصار زمان و شرايط خاصى نيست. (و له الحمد فى الاخره)

بهشتيان مى‏گويند: (و آخر دعواهم اَنّ الحمدلله ربّ العالمين) <2>

5- مالکيّت الهى، هم گسترده است، هم حكيمانه و هم آگاهانه. (له ما فى السموات

 هو الحكيم الخبير)                       

6- گردش نظام هستى در دنيا و آخرت، بر اساس حكمت الهى است. (له ما فى

السموات... و له الحمد فى الاخره و هو الحكيم)

بقره آیه ی186

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ﴿186﴾

و هرگاه بندگان من از تو در باره من بپرسند [بگو] من نزديكم و دعاى دعاكننده را به هنگامى كه مرا بخواند اجابت مى‏كنم پس [آنان] بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند باشد كه راه يابند (186)

پیامهای آیه:

1- دعا در هرجا ودر هر وقت كه باشد، مفيد است. چون خداوند مى‏فرمايد: من نزديك هستم. «فانّى قريب» <560> 

 2- خداوند به ما نزديك است، ولى ما چطور؟ اگر گاهى قهر او دامن ما رامى‏گيرد، به خاطر دورى ما از خداوند است كه در اثر گناهان مى‏باشد. «فانّى قريب»

 3- استجابت خداوند دائمى است، نه موسمى. «اُجيب» نشانه‏ى دوام است.

 4- با آنكه خدا همه چيز را مى‏داند،امّا دعا كردن وظيفه‏ى ماست. «فليستجيبوا لى»

 5 - دعا آنگاه به اجابت مى‏رسد كه همراه با ايمان باشد. «فليؤمنوا بى»

 6- دعا، وسيله‏ى رشد و هدايت است. «لعلّهم يرشدون»

ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ﴿55﴾

پروردگار خود را به زارى و نهانى بخوانيد كه او از حدگذرندگان را دوست نمى‏دارد (55)

پیام های آیه:

1- پس از خداشناسى، خداپرستى لازم است. «اُدعوا ربّكم» در آيه‏ى قبل، خداشناسى مطرح شد، در اين آيه خداپرستى.

 2- بهتر است دعا با استمداد از كلمه‏ى «ربّ» و همراه تضرّع و زارى و پنهانى باشد. «اُدعوا ربّكم تضرّعاً و خفية» دعاى پنهانى از ريا دور و به اخلاص نزديك‏تر است.

 3- دعا وقتى مؤثّر است كه خالصانه و همراه با تضرّع باشد. «تضرّعاً و خفية»

 4- با تمام وجود و با كمال خضوع خدا را بخوانيم وزبانمان نماينده همه‏ى وجود ما باشد. «اُدعوا... تضرّعاً»

 5 - گردنكشان و تجاوزكاران، از لطف و محبّت الهى محروم مى‏باشند. «انّه لا يحبّ المعتدين»

 6- دعا نكردن، دعاى بى‏تضرّع و دعاى ريائى، از نمونه‏هاى سركشى و تجاوز است. «المعتدين»

نکات متن درس:

مرحله ی اول:

الف ) آیات شریفه ی زیر را به دقت بخوانید و سپس آن ها را ترجمه کنید .

واذکرواالله کثیرا العلکم تفلحون ( جمعه  10)/ خدا را بسیار یاد کنید شاید که رستگار شوید .

ومن یعش عن ذکر الرحمن / هرکس از یاد خدای رحمن روی برتابد .

نقیص له شیطانا فهو له قرین ( زخرف  36) /شیطانی بر او می گماریم که همراهش باشد .

اننی انا الله لااله الا انا / بدرستی که من خدایی هستم که جز من خدایی نیست .

فاعبدنی و اقم اصلوه لذکری ( طه  14  ) / پس مرا بپرست و نماز را بخاطر یاد کردن من بپادار . 

 ب ) در آیات بالا تأمل کنید و چهار گزاره ی زیر را تکمیل کنید .

1. سزاوار است که پیوسته و در همه حال به یاد خدا باشیم  .

2. رستگاری انسان در گرو یاد خدا بودن است  .

3. هر کس از یادخدا روی گردان باشد شیطان همراه و همدم او خواهد شد  .

4. نماز چیزی جز به یاد خدا بودن نیست . 

 ج ) با ذکر نمونه هایی از عبارت های نماز توضیح دهید که چگونه جمله چهارم با جمله اول ارتباط دارد ؟

1. تکبیره الاحرام در اول نماز در واقع یاد خداست  .

2. بسم الله الرحمن الرحیم در هر سوره و اوایل سوره حمد یاد خداست  .

3. تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم یاد و ذکر خداست . 

 مرحله ی دوم :

الف ) آیات شریفه ی زیر را با دقت قرائت کنید و سپس ترجمه را تکمیل کنید .

و ان من شی ء الا یسبح بحمده / و هیچ موجودی نیست مگر اینکه با حمد خود اورا تسبیح می کند .

و لکن لا تفقهون تسبیحهم /ولیکن شما تسبیح آنها را نمی فهمید .

انه کان حلیما غفورا ( اسرا44) / بدرستی که او بردبار و بخشنده است .

الحمدلله الذی له / ستایش برای خدایی است که برای اوست .

ما فی السموات / آنچه در آسمان ها

و مافی الارض / و آنچه در زمین است

و له الحمد فی الاخره / و برای اوست ستایش در آخرت

و هو الحکیم الخبیر / و او دانا و آگاه است . 

 ب ) با تامل در آیات صفحه ی قبل گزاره های زیر را تکمیل کنید .

1. همه ی موجودات خدا را حمد و تسبیح می کنند  .

2. شایسته است که ما نیز خدای خود را حمد و تسبیح کنیم  .

3. حمد و تسبیح نمونه هایی از یاد و ذکر خداوند است . 

 ج ) عبارت هایی از نماز را که درباره ی حمد و تسبیح خداوند است بنویسید :

1. گفتن تکبیره الاحرام نوعی حمد و تسبیح خداست ، زیرا او را به بزرگی یاد می کنیم  .

2. در سوره حمد : الحمدلله رب العالمین 

3. سبحان ربی العظیم و بحمده 

4. سبحان ربی الاعلی و بحمده 

5. در تسبیحات اربعه : سبحان الله و الحمدلله 

6. سوره توحید : قل عو الله احد الله الصمد ... 

  مرحله ی سوم : الف ) آیات شریفه ی زیر را با دقت قرائت کنید و سپس ترجمه را کامل نمایید .

و اذا سالک عبادی عنی / هرگاه می پرسند از تو بندگان من مرا

فانی قریب / پس بدرستی که من نزدیک هستم

اجیب دعوه الداع اذا دعان / اجابت می کنم دعای آنکه مرا بخواند .

فلیستجیبو الی / پس باید دعوت مرا بپذیرند

ولیومنوا بی / و به من ایمان آورند

ادعوا ربکم تضرعا و خفیه / پروردگارتان را با تضرع و به صورت نهانی بخوانید

انه لا یحب المعتدین (اعراف  55)/ بدرستی که او تجاوزگران را دوست ندارد . 

 ب ) با تامل در آیات بالا گزاره های زیر را تکمیل کنید :

1. در هنگام نیاز همواره خدا را می خوانیم زیرا او به ما نزدیک است و دعاهای مارا اجابت می کند  .

2. در خواست هایخود را با تضرع و نهانی با او در میان می گذاریم  .

3. هیچ دعایی را خداوند بی پاسخ نمی گذارد . 

 ج ) عبارت هایی از نماز را که بیانگر دعا و درخواست از خداست بنویسید .

1. اهدنا الصراط المستقیم 

2. ایاک نستعین 

3. اللهم صل علی محمد و آل محمد  

4. ربنا اتنا فی الدنیا حسنه و فی الا خره حسنه 

 مرحله ی چهارم  :

1. با توجه به محتوای آیات ، عنوان مناسبی برای سه مرحله قبل انتخاب کنید و در مقابل آن بنویسید .

عنوان مرحله اول : یاد خدا

عنوان مرحله دوم : تسبیح و حمد خدا

عنوان مرحله سوم : نیایش به در گاه خدا 

2. توضیح دهید که هر مرحله چه ارتباطی با مراحل دیگر دارد ؟

حمد و تسبیح خدا که مرحله دوم است چیزی جز یاد خدا کردن که مرحله اول می باشد نیست و چون خدا از هر نقصی منزه و دارای همه صفات کمال است ( مرحله دوم ) پس به درگاه او نیایش می کنیم و نیازهایمان را از او می خواهیم .